Jak założyć ortezę na kolano – instrukcja krok po kroku

Aby prawidłowo założyć ortezę na kolano, dopasuj jej rozmiar, ustaw zawias nad rzepką i dociągnij paski od dołu ku górze. Sprawdź, czy nie uciska i czy kolano zgina się swobodnie w wyznaczonym zakresie. Jeśli czujesz ból lub luz, popraw ułożenie.

Kiedy i jaką ortezę na kolano wybrać?

Najprościej: ortezę dobiera się do rodzaju urazu, etapu gojenia i poziomu aktywności. Zbyt sztywna w niewłaściwym momencie może spowolnić powrót do ruchu o 2–3 tygodnie, a zbyt luźna nie ochroni stawu przy obciążeniu powyżej 30–40% masy ciała. Wybór wpływa też na to, jak później ustawić kolano i dopiąć paski. Dobrze dobrany model skraca naukę zakładania nawet do 5–10 minut.

Pomaga rozróżnienie czterech głównych typów: elastyczne rękawy kompresyjne, ortezy z fiszbinami bocznymi, ortezy zawiasowe i odciążające. Modele kompresyjne przydają się przy lekkich przeciążeniach do 7–14 dni, a zawiasowe kontrolują zgięcie w zakresie np. 0–90° po urazie więzadeł. Odciążające zmieniają rozkład sił o kilka procent masy ciała na stronę mniej bolesną, co ułatwia chodzenie powyżej 1000–2000 kroków dziennie. Dla sportu kontaktowego przydatne są wersje z twardymi osłonami rzepki o grubości 3–5 mm.

Dobór rozmiaru zwykle opiera się na obwodzie uda 10 cm nad rzepką i podudzia 10 cm poniżej, mierzonych taśmą z dokładnością do 0,5 cm. Zawyżony rozmiar zwiększa ryzyko zsuwania się już po 200–300 metrach marszu, zaniżony może nasilać drętwienie w ciągu 10–20 minut. Jeśli planowane jest użycie po zabiegu, pomocne bywa sięgnięcie po model z regulacją obwodu o minimum 3–5 cm. To ułatwi dopięcie pasków we wczesnym okresie gojenia.

Podsumowując, orteza powinna pasować do potrzeb w danym tygodniu rehabilitacji i aktywności dziennej. Taki wybór ułatwi dalsze kroki: przygotowanie skóry, prawidłowe ustawienie kolana i dopięcie pasków we właściwym napięciu. Jeśli pojawi się wątpliwość między dwoma modelami, bezpieczniej celować w bardziej regulowany, by precyzyjniej ustawić zakres 0–90° i docisk o 1–2 stopnie więcej lub mniej.

Jak przygotować skórę i miejsce zakładania ortezy?

Przygotowanie skóry i miejsca zakładania ortezy zajmuje zwykle 5–10 minut i zmniejsza ryzyko podrażnień. Czysta, sucha skóra poprawia przyczepność materiału i stabilność na cały dzień. Nawet najlepszy model będzie się ślizgał, jeśli pod spodem jest pot lub krem. To krótki etap, który ułatwia dalsze kroki.

Skóra powinna być umyta letnią wodą i delikatnym środkiem, a następnie dokładnie osuszona przez minimum 30 sekund. Nadmiar wilgoci gromadzi się w zgięciu kolana, więc dobrze jest przetrzeć ten obszar ręcznikiem papierowym. Kremy natłuszczające ograniczają tarcie i mogą powodować zsuwanie się ortezy już po 15–20 minutach chodzenia. Jeśli skóra jest sucha, lepszy będzie lekki lotion użyty co najmniej 60 minut wcześniej.

Owłosienie w miejscu przylegania pasków skraca przyczepność o kilka godzin, dlatego skrócenie włosków do 1–2 mm ułatwia stabilne noszenie. Golenie „na zero” tuż przed założeniem bywa ryzykowne przez 24–48 godzin, bo mikrourazy sprzyjają otarciom. Biżuteria lub odzież z grubymi szwami w promieniu 3–4 cm od ortezy powoduje punktowy ucisk. W cieplejsze dni przyda się cienka skarpeta kompresyjna sięgająca 10–15 cm powyżej kolana.

Przed założeniem warto przygotować otoczenie i akcesoria, by nie przerywać procesu co 2–3 minuty. Poniższe elementy ułatwiają konsekwentne dbanie o skórę i higienę:

• Chusteczki odtłuszczające lub micelarne do szybkiego oczyszczenia skóry w 30–60 sekund.
• Puder lub spray przeciwpotowy bez alkoholu, użyty cienką warstwą i wysuszony przez 1–2 minuty.
• Miękka opaska pod ortezę o grubości 1–2 mm, jeśli skóra łatwo się obciera.
• Plaster hydrokoloidowy 2×3 cm na miejsca narażone na ucisk, zwłaszcza na rzepce lub po bokach.

Po zastosowaniu powyższych kroków dobrze jest sprawdzić, czy skóra nie jest zaczerwieniona na więcej niż 5 minut przed nałożeniem ortezy. Jeżeli występują otarcia większe niż 5 mm, lepiej zabezpieczyć je opatrunkiem i skonsultować dalsze kroki w kolejnych częściach artykułu. W dni o dużej aktywności fizycznej pomocne bywa krótkie wietrzenie skóry co 3–4 godziny przez 2–3 minuty, zanim ponownie dociśnie się paski.

Jak ustawić kolano i prawidłowo nałożyć ortezę?

Kolano najlepiej ustawić w lekkim zgięciu, a ortezę nałożyć, zaczynając od osi stawu. To zmniejsza ryzyko ucisku i poprawia stabilizację już w pierwszych 30–60 sekundach zakładania.

Usiąść można na krześle z nogą wysuniętą do przodu i zgiętą na około 20–30 stopni. Taki kąt odciąża rzepkę i ułatwia ustawienie zawiasów ortezy nad osią kolana (oś to umowna linia przechodząca przez środek stawu). Skóra powinna być już przygotowana, a materiał ortezy rozprostowany na długości co najmniej 15–20 cm powyżej i poniżej rzepki. Krótkie poprawki najlepiej robić do 2 minut od nałożenia, zanim paski zostaną dociągnięte.

Przed dociąganiem pasów kluczowe jest wypozycjonowanie rzepki w otworze ortezy lub pod centralną podkładką. Odchylenie o więcej niż 5 mm może wywołać punktowy ucisk podczas chodzenia. U wielu osób pomaga krótkie „przetoczenie” łydki na pięcie przez 3–4 sekundy, co układa ortezę symetrycznie. W scenariuszu z życia: po wejściu po 10 schodach źle ustawiona orteza potrafi zsunąć się o 1–2 cm i zaczyna ocierać.

Aby ułatwić sobie kolejność i nie pominąć kluczowych kroków, przydaje się prosty schemat działania.

• Ustawić kolano w zgięciu 20–30°, siedząc stabilnie przez co najmniej 30 sekund.
• Ułożyć centralny otwór lub podkładkę ortezy na środku rzepki, z tolerancją do 3–5 mm.
• Wyrównać boczne zawiasy na linii osi kolana po obu stronach, sprawdzając symetrię w lustrze przez 10–15 sekund.
• Wsunąć dolną część ortezy 5–7 cm poniżej linii stawu, a górną 8–10 cm powyżej, bez marszczeń materiału.
• Podtrzymać ortezę ręką i wykonać 2–3 krótkie zgięcia kolana do 30°, aby „ułożyć” wyściółkę przed dopięciem pasów.

Po tej sekwencji dopinanie pasów przebiega szybciej i rzadziej wymaga poprawek. Jeśli w ciągu 5 minut od nałożenia czuć kłucie lub drętwienie poniżej kolana, pozycję należy o 1–2 cm skorygować, zanim przejdzie się do regulacji napięcia. W razie braku otworu na rzepkę punktem odniesienia stają się krawędzie rzepki wyczuwalne palcami, co zwykle zajmuje 20–40 sekund.

Jak dopasować paski i napięcie, by orteza nie zsuwała się?

Utrzymanie ortezy na miejscu zależy od równomiernego dociągnięcia pasków i dobrania napięcia do obwodu nogi. Najpierw ustawia się paski bliżej stawu, a potem te skrajne, żeby siły nie „ściągały” ortezy w dół. Dobrze działa zasada 3 punktów: zapięcie nad rzepką, pod rzepką i na łydce, każdy z podobnym naciskiem. Różnica napięcia między paskami nie powinna przekraczać 10–15%.

Paski zapina się na zmianę, co 2–3 obroty rzepu sprawdzając ułożenie przodu ortezy względem rzepki. Przy pierwszym dopasowaniu pomaga krótkie stanie i 5–6 kroków po pokoju, bo mięśnie układają się inaczej niż na siedząco. Jeśli orteza zjeżdża po 20–30 metrach, oznacza to zbyt luźne dolne zapięcie. Gdy krawędź pod kolanem się roluje, zwykle górny pas jest zbyt mocny.

Siłę docisku najlepiej ocenia testem dwóch palców: pod każdy pasek powinny wchodzić 1–2 palce bez bólu. Gdy nie wchodzi nawet 1 palec, ucisk jest za duży i grozi drętwieniem po 10–15 minutach. Kiedy wchodzą swobodnie 3 palce, orteza będzie się zsuwać przy każdym zgięciu powyżej 45 stopni. To prosta wskazówka na co dzień.

Asymetria bywa konieczna: osoby z większą łydką często potrzebują dolnego paska ciaśniejszego o 1 „kreskę” rzepu. Przy puchnięciu po wysiłku sens ma luzowanie o 2–3 mm obwodu co 60–90 minut noszenia. W scenariuszu „schody + zakupy” sprawdza się dociągnięcie o 1 klik klamry przed wyjściem i powrót do bazowego ustawienia w domu. Taki rytm stabilizuje ortezę i zmniejsza ryzyko zsuwania w ciągu dnia.

Jak sprawdzić zakres ruchu i komfort noszenia po założeniu?

Po założeniu ortezy zakres ruchu i komfort najlepiej ocenić w krótkim teście ruchowym trwającym 3–5 minut. Najpierw siedząc zgiąć i wyprostować kolano w spokojnym tempie 10–12 razy, obserwując, czy ruch zatrzymuje się w zaplanowanym zakresie, np. do 90°. Jeśli orteza ma zawias z blokadą, sprawdzić, czy zatrzymanie jest wyraźne, bez „dobijania”. Potem wstać i zrobić 20 kroków po prostej. To daje pierwsze, praktyczne odczucie.

Komfort noszenia najlepiej oceniać w trzech krótkich próbach po 60–120 sekund. Najpierw stanie w miejscu i przenoszenie ciężaru z nogi na nogę co 3 sekundy, by wychwycić ucisk i luz. Następnie wejście na 5–6 schodów lub 10 powolnych przysiadów do 45°, aby zobaczyć, czy orteza nie zjeżdża o więcej niż 1 cm. Na końcu siadanie i wstawanie 5 razy z krzesła o wysokości 45 cm. Krótko, ale miarodajnie.

Podczas prób zwraca uwagę kilka sygnałów ostrzegawczych. Mrowienie stopy po 2–3 minutach, miejscowy ból przekraczający 3/10 w skali VAS (prosta skala bólu od 0 do 10) lub widoczny odcisk po 5 minutach siedzenia oznaczają problem z dopasowaniem. Dopuszczalny jest lekki ucisk pod paskami, ale skóra nie powinna blednąć dłużej niż 30 sekund po zdjęciu. Jeśli orteza obraca się więcej niż o 10° względem osi nogi, stabilizacja jest niewystarczająca.

Dla przejrzystości pomaga krótka checklista po teście:

• Ruch: zgięcie do ustalonego limitu (np. 60–90°) bez szarpnięcia i bez trzasków przez 10 powtórzeń.
• Stabilność: przesunięcie w dół lub obrót nie większe niż 0,5–1 cm/10° po 20 krokach.
• Komfort: ból nie wyższy niż 2–3/10 i brak drętwienia dłuższego niż 1 minutę.
• Skóra: brak otarć większych niż 5 mm i brak zaczerwienienia utrzymującego się powyżej 10 minut.

Lista porządkuje wrażenia i ułatwia szybkie poprawki pasków opisane wcześniej. Jeśli 2 z 4 punktów wypadają negatywnie, potrzebna jest korekta ustawień lub konsultacja.

Co zrobić, jeśli orteza uwiera, powoduje ból lub się przesuwa?

Gdy orteza uwiera, boli lub się zsuwa, najpierw trzeba zatrzymać aktywność i sprawdzić dopasowanie. W pierwszych 24–48 godzinach po urazie tkanki są bardziej wrażliwe, więc nawet niewielki ucisk może nasilać ból. Pomaga zdjęcie ortezy na 2–3 minuty i obejrzenie skóry w trzech miejscach nacisku: nad rzepką, po bokach i pod kolanem. Jeśli zaczerwienienie nie blednie po 5 minutach, to sygnał, że ucisk jest zbyt duży.

Najczęściej przyczyną jest przesunięcie zawiasu o kilka milimetrów względem osi kolana lub zbyt luźne dwa górne paski. Można ponownie ustawić ortezę tak, by rzepka była odsłonięta, a zawiasy znalazły się 1–2 cm powyżej i poniżej środka stawu (punkt zgina się w tym samym miejscu co kolano). Paski dociąga się w kolejności krzyżowej, co drugi, o 1–2 „oczka”, tak aby pod każdy dało się wsunąć 1 palec na głębokość około 1 cm. Jeśli orteza zjeżdża po 10–15 krokach, zwykle górne paski wymagają ponownej korekty.

Uczucie pieczenia lub drętwienia po 20–30 minutach noszenia to znak nadmiernego ucisku tkanek miękkich. Można wtedy pod ortezę założyć cienką skarpetę kompresyjną o grubości 1–2 mm albo rękaw neoprenowy, który zmniejsza tarcie i chłonie pot. Gdy pojawiają się odciski większe niż 5 mm lub pęcherze, przerwa w noszeniu przez 12–24 godziny i zabezpieczenie miejsca plastrem żelowym pomaga uniknąć pogłębienia podrażnienia. Krótka scenka: po 30 minutach spaceru orteza zsunęła się o 3 cm, po zmianie kolejności zapinania i dodaniu rękawa problem nie wrócił.

Jeśli mimo korekt orteza nadal się przemieszcza o ponad 2 cm lub ból przekracza 5 w skali 0–10, potrzebna jest konsultacja w ciągu 24–72 godzin. Może chodzić o nieodpowiedni rozmiar albo kąt ograniczenia ruchu ustawiony poza zaleceniami (zbyt duży zakres zgięcia to więcej ślizgania na skórze). W przypadku nagłego kłucia, drętwienia palców albo zblednięcia skóry poniżej ortezy trwającego dłużej niż 2–3 minuty należy ortezę zdjąć i nie zakładać jej ponownie do czasu oceny przez specjalistę. Takie objawy mogą świadczyć o ucisku na naczynia lub nerwy.